Δαρείος

Όνομα Περσών βασιλιάδων της δυναστείας των Αχαιμενιδών. 1. Δ. Α’, ο Μέγας (; - 486 π.Χ.). Βασιλιάς των Περσών (522-486). Υπήρξε χωρίς αμφιβολία ο σπουδαιότερος από τους τρεις συνώνυμους Πέρσες βασιλιάδες και το πέρασμά του άφησε τα πιο βαθιά ίχνη στην περσική ιστορία. Ήταν γιος του Υστάσπη, που ανήκε σε έναν πλάγιο κλάδο της δυναστείας, και ανέβηκε στον θρόνο το 522, αφού προηγουμένως ανέτρεψε τον μάγο Γαυμάτα, ο οποίος είχε σφετεριστεί τον θρόνο υποστηρίζοντας ότι ήταν ο αδελφός του Καμβύση, ενώ ο πραγματικός είχε πεθάνει. Αφού κατέστειλε τις εσωτερικές ταραχές και αναδιοργάνωσε το βασίλειο με βάση τις σατραπείες (επαρχίες), ο Δ. Α’ συνέχισε με νέα ορμή την επεκτατική πολιτική, που την είχαν εγκαινιάσει ο Κύρος και ο Καμβύσης. Συγχρόνως, πραγματοποίησε μεγάλα προγράμματα μεταρρυθμίσεων και δημόσιων έργων στο εσωτερικό της χώρας· ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η χρησιμοποίηση του νομίσματος ως μέσου συναλλαγής και η κατασκευή ενός πυκνού οδικού δικτύου: περίφημη είναι η εξαιρετικής εμπορικής και στρατιωτικής σημασίας οδός μήκους 2.400 χλμ., η οποία ένωνε την πρωτεύουσα του κράτους Σούσα με τις Σάρδεις. Το 514 ο Δ. προσπάθησε να υποτάξει τους Σκύθες, αλλά δεν το κατόρθωσε, γιατί εκείνοι απέφυγαν τη μάχη. Το 500 επαναστάτησαν οι Ίωνες και κατέλαβαν τις Σάρδεις, μία από τις μεγαλύτερες πόλεις του βασιλείου του. Ο πόλεμος παρατάθηκε για πολλά χρόνια, αλλά ο Δ. Α’ νίκησε τους αντιπάλους του το 494 σε μια σκληρή ναυμαχία έξω από τη Μίλητο και τον επόμενο χρόνο ανακατέλαβε τη Θράκη και τη Μακεδονία, που είχαν εξεγερθεί. Δεν είχε όμως την ίδια επιτυχία η εκστρατεία εναντίον της Αθήνας το 490, όταν έστειλε τον Δάτι να τιμωρήσει την πόλη, επειδή είχε βοηθήσει τους Ίωνες στην επανάστασή τους. Τα περσικά στρατεύματα που αποβιβάστηκαν στον κόλπο του Μαραθώνα πολέμησαν με τον αθηναϊκό στρατό υπό τη διοίκηση του Μιλτιάδη και έπαθαν φοβερή πανωλεθρία. Ενώ ο Δ. Α’ ετοίμαζε την εκδίκησή του, πέθανε ή αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Τον διαδέχτηκε ο γιος του Ξέρξης Α’. 2. Δ. Β’, ο Νόθος (; – 404 π.Χ.). Βασιλιάς των Περσών (423;-404). Ασήμαντη σχετικά μορφή, νόθος γιος του Αρταξέρξη Α’, αναλώθηκε στη διάρκεια της βασιλείας του σε προσπάθειες καταπολέμησης εξεγέρσεων στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας του: Συρία, Λυδία και Μηδία. Τον ίδιο χρόνο με την εξέγερση των Μήδων (410) εκδηλώθηκε και ανάλογη κίνηση των Αιγυπτίων, η οποία στην περίπτωσή τους υπήρξε επιτυχημένη. Η βασιλεία του Δ. Β’ συνέπεσε με την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου, την έκβαση του οποίου εκμεταλλεύτηκαν οι σατράπηδες Φαρνάβαζος, Τισσαφέρνης και Κύρος ο Νεότερος, με ευνοϊκά για τους Πέρσες αποτελέσματα. Μετά τον θάνατο του Δ. Β’, τον διαδέχτηκε στον περσικό θρόνο ο Αρταξέρξης Β’. 3. Δ. Γ’ (; – 330 π.Χ.). Ο τελευταίος Πέρσης βασιλιάς της δυναστείας των Αχαιμενιδών (336-330). Διαδέχτηκε στον περσικό θρόνο τον πατέρα του Αρταξέρξη Γ’, τον οποίο είχε δολοφονήσει ο ευνούχος Βαγώας, τον οποίο δολοφόνησε με τη σειρά του ο Δ. Γ’. Η βασιλεία του υπήρξε σύντομη και άτυχη, παρά τις σημαντικές στρατηγικές και πολιτικές του αρετές. Ηττήθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο στην Ισσό, το 333, και στα Άρβηλα, το 331, οπότε και κατέφυγε στις ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας, όπου τον δολοφόνησε το 330 ο σατράπης Βήσσος. Ο Αλέξανδρος διέταξε τότε να θανατώσουν τον δολοφόνο του. H μορφή του Δαρείου A’, βασιλιά των Περσών, είναι από τις μεγαλύτερες της αρχαίας ιστορίας· εκτός από την επεκτατική του πολιτική, πραγματοποίησε μεγάλα προγράμματα μεταρρυθμίσεων και δημόσιων έργων στο εσωτερικό της χώρας του (Εθνικό Μουσείο, Νάπολη· φωτ. Igda).